حجه الاسلام و المسلمین نظافت در ایام شهادت امام صادق علیه السلام در مرداد ماه ۱۳۹۴ در جمع طلاب و علما و عموم عزاداران حاضر در مجلس عزاداری رئیس مکتب تشیع به شرح حدیث امام صادق به عبد الله بن جندب پرداختند.
این فرمایشات که در منزل حجه الاسلام و المسلمین الهی خراسانی در سه جلسه ایراد شده که خلاصه بیانات به شرح ذیل می باشد:
خلاصه مباحث جلسه اول:
صحبت در این روزها حول فرمایش امام صادق علیه السلام به عبد الله جندب است که از اصحاب ثقه و جلیل القدر امام صادق امام کاظم و امام رضاست.
فرمودند: یَا عَبْدَ اللَّهِ لَقَدْ نَصَبَ إِبْلِیسُ حَبَائِلَهُ فِی دَارِ الْغُرُور[۱]
اولین مطلب در اینجا این است که ابلیس دشمن است و قرآن کریم در مورد او بارها این توصیف را اورده است و فرموده
إِنَّ الشَّیْطانَ لَکُمْ عَدُوٌّ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوًّا [۲]
یعنی شیطان را دشمن خودتان به حساب بیاورید و با او دشمنی کنید ولی کمتر کسی هست که نسبت به شیطان چنین حالتی داشته باشد و شیطان در نظرش همچون کسی باشد که با دیدنش و حتی شنیدن اسمش وجودش سراسر غضب می شود و اینطور نسبت به شیطان حساس باشد و دشمنی کند.
شیطان در تعبیر قرانی غَرور نامیده شده است. و لا یَغُرَّنَّکُمْ بِاللَّهِ الْغَرُورُ [۳] یعنی فریبنده!
و از طرفی حضرت دنیا را دار الغرور نامیده اند.
یکی از ابزاری فریب نگاه کردن به دنیا است.
إِیَّاکَ أَنْ تَغْتَرَّ بِمَا تَرَى مِنْ إِخْلَادِ أَهْلِ الدُّنْیَا إِلَیْهَا وَ تَکَالُبِهِمْ عَلَیْهَا [۴]
در جای دیگر فرمودند: هر که به دنیا نگاه کند دنیا کورش می کند
وَ مَنْ أَبْصَرَ بِهَا بَصَّرَتْهُ وَ مَنْ أَبْصَرَ إِلَیْهَا أَعْمَتْه [۵]
جلوه های دنیا برای هر کس یک جور است. برای مرد یک جور برای زن یک جور. برای پیر یک جور و برای جوان جور دیگر. برای ما طلبه‌ها هم روش های خاصی دارد. گاهی برای یک طلبه مسجد دو نبش دنیایش می شود همان طور که برای دیگران خانه دونبش مهم می شود.
شیخ عباس قمی وقتی از صدای یا الله یک نفر از فاصله دور متوجه کثرت مامونین خود می شود و نماز دوم را نمی خواند و میرود و می گوید از این جمعیت خوشم آمد و فهمیدم هوای نفس است.
این فهم او آیه و نشانه خداست که بعضی درک می کنند و عمل می کنند اما بعضی درک می کنند ولی اعراض می‌کنند. وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنْ ذُکِّرَ بِآیاتِ رَبِّهِ فَأَعْرَضَ عَنْها [۶]
یکی از راه‌های فریب نخوردن به دنیا نگاه به زهاد است.
مرحوم سید صدر الدین صدر بعد از آیت الله حائری مرجع بزرگ شیعیان بود و قبل آیت الله حایری زعیم حوزه بود. اما با آمدن آیت الله بروجردی امامت جماعت خود را تحویل ایشان داد. وقتی به او اعتراض کردند این آیه را تلاوت می کرد که تِلْکَ الدَّارُ الْآخِرَهُ نَجْعَلُها لِلَّذینَ لا یُریدُونَ عُلُوًّا فِی الْأَرْضِ وَ لا فَساداً وَ الْعاقِبَهُ لِلْمُتَّقینَ [۷]
این آیه را مکرر مرحوم آقای واله می خواندند.
امیر مومنان در مورد خلفا و بنی امیه می گوید گویا این آیه را نشنیده اند!
بَلَى وَ اللَّهِ لَقَدْ سَمِعُوهَا وَ وَعَوْهَا وَ لَکِنَّهُمْ حَلِیَتِ الدُّنْیَا فِی أَعْیُنِهِمْ وَ رَاقَهُمْ زِبْرِجُهَا [۸]
قسم می خورند که شنیده اند و درک کردند ولی دنیا در چشم آنان زینت یافته است.
اما باید به دنیا با نگاه عبرت نگاه کرد.
وقتی به باغ زیبا می نگریم بدانیم که این باغ پاییز و زمستانی دارد. اگر به لذتهای جوانی نگاه کردیم بدانیم این پاییزی دارد که دیگر لذت ها مزه خود را از دست می دهند.
إِنْ قِیلَ أَثْرَى قِیلَ أَکْدَى وَ إِنْ فُرِحَ لَهُ بِالْبَقَاءِ حُزِنَ لَهُ بِالْفَنَاء [۹]
این طور نیست که هرکس پول داشته باشد غنی است.
در دعای مکارم الاخلاق هست که وَ أَغْنِنِی وَ أَوْسِعْ عَلَیَّ فِی رِزْقِک [۱۰]یعنی غنی غیر از وسعت رزق است و قبل و مهم تر از آن است.
اتفاقا کسی که بیشتر دارد نیازمندتر است. حُکِمَ عَلَى مُکْثِرٍ مِنْهَا بِالْفَاقَه [۱۱]
پرهیز از مظاهر دنیا
وقتی پیامبر پرده دارای نقش را در منزل دیدند فرمودند: غَیِّبِیهِ عَنِّی فَإِنِّی إِذَا نَظَرْتُ إِلَیْهِ ذَکَرْتُ الدُّنْیَا وَ زَخَارِفَهَا [۱۲]
البته بنده و امثال بنده صد برابر بیش از این از مظاهر دنیا ببینیم اثر سوء این را در دل احساس نمی کنیم.
مثل عمامه سفید و سیاه است که کوچترین کثیفی در زمین سفید خودش را نشان می دهد.
حالا ما چه کنیم؟
ضروریات را که نمی شود از ان گذشت اما می شود دنیا را برای خود به اندازه ای فراهم کنیم که ضرری برایمان ندارد.
امیر مومنان در اوصاف پیامبر می فرماید: أَحَبَّ أَنْ تَغِیبَ زِینَتُهَا عَنْ عَیْنِهِ لِکَیْلَا یَتَّخِذَ مِنْهَا رِیَاشاً أَوْ یَرْجُوَ فِیهَا مَقَاما [۱۳]
یعنی اگر آنچه داریم در دل ما امید به اقامت در دنیا ایجاد می کند و آخرت را از یاد می برد این بد است!
جمع بین تاکید بر تدبیر، برنامه ریزی و آینده نگری و این موضوع هم به همین مطلب است که آرزوی اقامت بد است ولی تلاش خوب است.
لذا امیر مومنان در ادامه همان خطبه ۱۶۰ در اوصاف پیامبر می فرماید: فَأَخْرَجَهَا مِنَ النَّفْسِ وَ أَشْخَصَهَا عَنِ الْقَلْبِ وَ غَیَّبَهَا عَنِ الْبَصَر وَ کَذَلِکَ مَنْ أَبْغَضَ شَیْئاً أَبْغَضَ أَنْ یَنْظُرَ إِلَیْهِ وَ أَنْ یُذْکَرَ عِنْدَه [۱۶]
یعنی همچنان که انسان از هر چه متنفر است آن را از جلو چشم خود برمی دارد پیامبر نسبت به مظاهر دنیا چنین بود.
یاد مرگ؛ راه حل دنیا خواهی
راه حل این درد هم یاد مرگ است. لذا پیامبر فرمود: إِنَّ أَخْوَفَ مَا أَخَافُ عَلَیْکُمْ خَلَّتَانِ اتِّبَاعُ الْهَوَى وَ طُولُ الْأَمَلِ أَمَّا اتِّبَاعُ الْهَوَى فَیَصُدُّ عَنِ الْحَقِّ وَ أَمَّا طُولُ الْأَمَلِ فَیُنْسِی الْآخِرَه [۱۴]
آرزوهای طولانی موجب فراموش کردن آخرت می شود.
گاهی دیدن پیرمردها و پیرزن ها در اخر کار برای انسان خیلی درس آموز است. این که می بینی آماده مرگ شده و می گوید باید برویم!
اما وقتی انسان غافل است گمان می کند که ماندنی است. یَحْسَبُ أَنَّ مالَهُ أَخْلَدَهُ [۱۵]
————————————————————–
[۱] الوافی، ج۲۶، ص: ۲۷۱
[۲] فاطر ۶
[۳] لقمان ۳۳
[۴] نهج البلاغه، نامه ۳۱
[۵] نهج البلاغه، خطبه ۸۲
[۶] کهف ۵۷
[۷] قصص ۸۳
[۸] نهج البلاغه، خطبه ۳
[۹] نهج البلاغه، حکمت ۳۶۷
[۱۰] دعای مکارم الاخلاق
[۱۱] نهج البلاغه، حکمت ۳۶۷
[۱۲] نهج البلاغه، خطبه ۱۶۰
[۱۳] نهج البلاغه، خطبه ۱۶۰
[۱۴] نهج البلاغه، خطبه ۴۲
[۱۵] همزه ۳
